Posiew krwi – wskazania, przebieg, wartości referencyjne

Co to jest posiew krwi?

Krew krąży w zamkniętym układzie naczyń krwionośnych, nie mając bezpośredniego kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym. Wynika stąd, że w prawidłowych warunkach nie znajdziemy w niej żadnych mikroorganizmów. W pewnych sytuacjach jednak, wiążących się zwykle z ciężkim obniżeniem zdolności obronnych organizmu lub zakażeniem w miejscu, do którego układ odpornościowy ma utrudniony dostęp, mogą one trafić do krwi.

Stan taki nazywamy bakteriemią (jeśli we krwi pojawiają się bakterie) lub fungemią (w przypadku grzybów). Aby uniknąć groźnych dla życia powikłań, takich jak wstrząs septyczny, konieczne jest w takiej sytuacji szybkie wdrożenie skutecznego leczenia.

W tym celu należy zidentyfikować gatunek mikroorganizmu odpowiedzialny za zakażenie. Jest to możliwe po pobraniu próbki krwi na posiew, naniesieniu jej na tzw. podłoże hodowlane oraz umieszczeniu jej w odpowiednich warunkach. Takie działanie powoduje namnażanie się mikroorganizmów i umożliwia ich identyfikację, a następnie sprawdzenie wrażliwości na leki. Badanie to, określane jako posiew krwi z antybiogramem, stanowi podstawę leczenia zakażeń krwi.

Kiedy wykonuje się posiew krwi?

Podstawowym wskazaniem do wykonania posiewu krwi jest podejrzenie zakażenia krwi. Mogą na nie wskazywać objawy, takie jak:

• wysoka gorączka i dreszcze,
• przyspieszony oddech i czynność serca,
• spadek ciśnienia tętniczego,
• zaburzenia świadomości,
• zmniejszenie ilości wydalanego moczu, zwłaszcza w przypadku współistnienia czynników ryzyka.

Wśród grup ryzyka wyróżnić można przede wszystkim:

• osoby bardzo młode i w podeszłym wieku,
• osoby z obniżoną odpornością (np. chorujący na AIDS lub po chemioterapii),
• pacjentów po operacjach chirurgicznych,
• osoby z założonymi długotrwale cewnikami naczyniowymi i kaniulami oraz narkomanów.

Ryzyko bakteriemii wzrasta również w przypadku ciężkich zakażeń innych układów, np. w zapaleniu płuc, kości, nerek czy opon mózgowo-rdzeniowych.

Zdarza się, że źródłem zakażenia są wszczepione ciała obce – np. sztuczne zastawki serca.

Jak wspomniano wcześniej, celem posiewu krwi poza rozpoznaniem zakażenia jest dobranie skutecznej antybiotykoterapii.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Jak przeprowadza się posiew krwi?

Jeśli jest to możliwe, przed pobraniem krwi na posiew należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach (szczególnie antybiotykach i lekach wpływających na krzepnięcie krwi), schorzeniach oraz o ewentualnym nosicielstwie patogenów przenoszonych przez krew (np. HBV, HCV, HIV).

Ponieważ posiew krwi wykonuje się zwykle w przypadkach pilnych, nie jest wymagane specjalne przygotowanie. Mimo to, próbki krwi na posiew muszą być pobrane w określonym czasie i w określony sposób.

Krew na posiew - przebieg badania

Aby ograniczyć ryzyko fałszywych wyników, krew na posiew pobiera się z co najmniej dwóch osobnych wkłuć. W przypadkach, gdy lekarz podejrzewa, że źródłem zakażenia jest założony wcześniej cewnik, pobiera krew również za jego pomocą.

Próbki krwi na posiew powinny zostać pobrane w momencie narastania gorączki. Zaleca się, aby materiał zebrać jeszcze przed zastosowaniem pierwszej dawki antybiotyków (jeśli jest to niemożliwe - krótko przed kolejną dawką).

Zależnie od sytuacji, może być konieczne kilkukrotne pobranie krwi na posiew w odstępie kilku godzin. Krew na posiew pobiera się przez nakłucie żyły za pomocą jednorazowej jałowej igły i zebranie materiału do dwóch osobnych probówek z podłożem hodowlanym. Nakłucie poprzedza dezynfekcja miejsca wkłucia i założenie elastycznej opaski – podobnie jak w przypadku zwykłego pobrania krwi. Czynności te powtarzane są osobno dla każdego z wkłuć.

Hodowla mikroorganizmów trwa od 24-48 godzin (niektóre gatunki bakterii) do nawet kilkudziesięciu dni (niektóre grzyby). Po tym czasie możliwe jest dokładne określenie typu patogenu, wybranie odpowiednich leków i rozpoczęcie tzw. leczenia celowanego.

Posiew krwi - wartości referencyjne

Za wynik prawidłowy posiewu krwi uznaje się brak bakterii lub grzybów w pobranym materiale. Posiew taki określa się jako ujemny. Wynik badania uznaje się za dodatni (nieprawidłowy), jeśli w materiale pobranym z co najmniej dwóch osobnych wkłuć, wyhodowano ten sam gatunek bakterii lub grzybów. Po uzyskaniu wzrostu mikroorganizmów, przeprowadza się tzw. antybiogram, czyli test wrażliwości na leki.

Nie należy zapominać o możliwości uzyskania wyników fałszywie dodatnich posiewu krwi, wynikających z zanieczyszczenia próbki. W sytuacji takiej obserwuje się najczęściej wzrost mikroorganizmów w tylko jednej z kilku pobranych próbek (szczególnie jeśli wchodzą one w skład naturalnej flory bakteryjnej skóry).

Interpretacja wyniku posiewu krwi

Posiew krwi ujemny jest zwykle równoznaczny z brakiem obecności mikroorganizmów we krwi. Należy jednak pamiętać, że sprawcą zakażenia może być gatunek, którego hodowla trwa dłużej lub jest trudniejsza niż w przypadku innych bakterii lub grzybów, lub objawy mogą być spowodowane przez niektóre wirusy (nie są one wykrywane w standardowych posiewach). Dlatego też wynik musi zostać odniesiony do stanu pacjenta i rezultatów innych badań.

Jeśli podejrzenie zakażenia krwi utrzymuje się mimo wyniku ujemnego, lekarz podejmuje decyzję o dalszych działaniach.

Wynik dodatni posiewu krwi jest równoznaczny z obecnością drobnoustroju we krwi i oznacza konieczność szybkiego zastosowania skutecznego leczenia zgodnie z antybiogramem. Pozwala zamienić tzw. leczenie empiryczne (z zastosowaniem leków o szerokim zakresie działania) na leczenie celowane (wymierzone w konkretny gatunek patogenu).

Wynik fałszywie dodatni związany jest zwykle – jak wspomniano wcześniej – z zanieczyszczeniem próbki florą fizjologiczną skóry. Nie należy jednak zapominać, że u osób z osłabionym układem immunologicznym (zwłaszcza u chorujących na białaczki, u osób po chemioterapii, u leczonych immunosupresyjnie oraz u chorujących na AIDS) nawet te nieszkodliwe zwykle bakterie mogą stanowić źródło ciężkiego zakażenia.