Tomografia CBCT (stożkowa) – co to jest, kiedy wykonać, na NFZ czy prywatnie, cena

Tomografia CBCT – co to za badanie?

CBCT to skrót od angielskiego terminu cone beam computed tomography – w języku polskim badanie to nazywa się tomografia wiązki stożkowej (inaczej tomografia stożkowa). W świecie medycznym badanie CBCT gości zasadniczo od niedawna – w Europie stało się ono dostępne w 1996 roku, w Stanach Zjednoczonych zaś ta technika obrazowania stosowana jest od 2001 roku.

Tomografia CBCT, podobnie jak klasyczna tomografia, wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie. Od typowo przeprowadzanej TK odróżnia ją rodzaj wiązki promieniowania. W przypadku tej techniki wytwarzana jest wiązka promieniowania przybierająca stożkowaty kształt. Aparaty do CBCT wyposażone są zwykle w ruchome elementy, które obracają się podczas wykonywania badania – umożliwiają one dzięki temu uzyskiwanie trójwymiarowych obrazów analizowanych struktur.

Tomograf CBCT – zastosowanie

Obecnie tomografia CBCT znajduje wykorzystanie przede wszystkim w stomatologii, gdyż umożliwia uzyskiwanie bardzo dokładnych obrazów anatomicznych, co zdecydowanie ułatwia planowanie leczenia dentystycznego.

Tomografię CBCT wykorzystuje się m.in. w:

• implantologii (tomografii szczęki pozwala uzyskać wiedzę o tym, jakie rodzaje implantów będą dla niego najkorzystniejsze),
• diagnostyce schorzeń stawu skroniowo-żuchwowego,
• ocenie struktur zatok, jam nosowych, żuchwy czy kanałów dla włókien nerwowych.

Tomograf CBCT znajdziemy jednak nie tylko w gabinetach dentystów, ale i innych medycznych specjalistów. Urządzenie to pozwala na obrazowanie twarzoczaszki, dzięki czemu mogą je wykorzystywać laryngolodzy w diagnostyce wielu różnych schorzeń z ich dziedziny medycyny.

Badanie sprawdza się także w diagnozowaniu i planowaniu leczenia różnych nowotworów głowy i szyi (np. guzów żuchwy). Z tomografii CBCT coraz częściej korzystają również specjaliści ortopedii, którzy z użyciem tej techniki obrazowej są w stanie dokonać dokładnej oceny struktur m.in. kończyn górnych czy dolnych.

Zastosowanie CBCT jest dobrym rozwiązaniem również w diagnostyce chorób piersi –podczas zabiegów chemoembolizacji nowotworów, drenowania ropni oraz podczas przezklatkowej biopsji guzków w płucach.

Tomografia wiązki stożkowej – przebieg badania

Przygotowanie do badania obejmuje zasadniczo jedynie zdjęcie biżuterii, okularów, wyciągnięcie z jamy ustnej ruchomych protez zębowych czy aparatów ortodontycznych. Nie trzeba być na czczo ani podejmować żadnych innych jeszcze specjalnych przygotowań. Przed wykonaniem samego badania pacjent otrzymuje fartuch ochronny.

Kobiety zawsze powinny poinformować osobę wykonującą badanie o ewentualnej ciąży, gdyż jest ona przeciwwskazaniem. Zasadniczo nie wykonuje się badań z wykorzystaniem promieniowania rentgenowskiego w ciąży. Wyjątkiem jest bezpośrednie zagrożenie życia matki oraz indywidualne wskazania lekarza.

Tomografia CBCT u dziecka może być wykonana, jednak ze względu na to, że najmłodsi są zdecydowanie bardziej wrażliwi na promieniowanie rentgenowskie niż osoby dorosłe, tego rodzaju metody diagnostyki obrazowej wykorzystuje się wyłącznie gdy jest to niezbędne.

Jak wygląda badanie CBCT? Wykonuje się je w pozycji siedzącej lub stojącej (w rzadkich sytuacjach w pozycji leżącej). Pacjent proszony jest o pozostawanie przez pewien czas w bezruchu – w tym czasie urządzenie emitujące promieniowanie oraz jego detektor dokonują obrotu o 360 stopni. Samo badanie trwa kilkadziesiąt sekund i jest całkowicie bezbolesne. Uzyskany wynik trafia do komputera, gdzie z wykorzystaniem specjalistycznych algorytmów dane z aparatury są analizowane, w efekcie czego powstają trójwymiarowe obrazy badanych obszarów.

Opis tomografii CBCT przygotowywany jest na podstawie tych danych, natomiast interpretacją wyniku zajmuje się zwykle lekarz zlecający wykonanie badania (np. CBCT szczęki interpretowane może być przez stomatologa, z kolei stożkowa tomografia zatok oceniana może być przez laryngologa).

Tomografia CBCT – zalety i wady

CBCT cieszy się rosnącą popularnością ze względu na to, że dzięki tej technice obrazowania możliwe jest uzyskiwanie dokładnych, trójwymiarowych obrazów poddawanych badaniu struktur anatomicznych. Pozwala to precyzyjnie diagnozować, jak i planować leczenie wielu schorzeń. Zalet CBCT jest niewątpliwie jej krótki czas wykonania, (trwa zdecydowanie krócej od klasycznej tomografii), oprócz tego w trakcie badania CBCT pacjent eksponowany jest na znacznie mniejszą dawkę promieniowania niż w przypadku standardowej tomografii komputerowej. Zwraca się również uwagę na to, że tomografia stożkowa umożliwia jednoczesne obrazowanie struktur kostnych oraz tkanek miękkich.

Tomografia CBCT ma zarówno zalety, jak i pewne wady. Z tą techniką związane jest zwiększenie ilości rozproszonego promieniowania, a także możliwość występowania różnych zakłóceń w wyniku badania, które spowodowane mogą być np. jego interpretowaniem z wykorzystaniem niewłaściwego algorytmu.

Niestety dostępność tej techniki diagnostycznej jest wciąż dość ograniczona. Możliwe jest wykonanie tomografii CBCT w ramach NFZ, jednak częściej to badanie wykonuje się prywatnie. W takim przypadku cena tomografii stożkowej uzależniona jest przede wszystkim od tego, co dokładnie podlega obrazowaniu, np. CBCT zębów szczęki pacjent może zapłacić około 200 zł, z kolei koszt CBCT stawów skroniowo-żuchwowych może wynosić około 400 zł.