Bezdech senny u dziecka – przyczyny, jak leczyć?

Co to jest bezdech senny?

Bezdech senny u dziecka jest groźnym zaburzeniem, które może doprowadzić do upośledzenia wymiany oddechowej w płucach. W jego przypadku w czasie snu prawidłowy oddech zostaje zaburzony wielokrotnie.

Istnieją trzy rodzaje bezdechu sennego u dziecka:

• obturacyjny bezdech senny spowodowany przeszkodą, która uniemożliwia prawidłową wentylację,
• centralny bezdech senny, którego przyczyną jest niewłaściwe wysyłanie sygnałów z ośrodków w mózgu do mięśni oddechowych,
• mieszany bezdech senny, łączący w sobie cechy dwóch poprzednich typów.

Najczęściej występuje u dzieci obturacyjny bezdech senny.

Przeczytaj też: Budzenie się w nocy – przyczyny, jak leczyć?

Przyczyny obturacyjnego bezdechu sennego

Obturacyjny bezdech senny u dziecka może być spowodowany przez obecność każdej fizycznej przeszkody utrudniającej wciągniecie powietrza do płuc. Przyczyną niedrożności dróg oddechowych u dzieci jest powiększenie migdałków podniebiennych lub powiększenie migdałków gardłowych. Kiedy w czasie snu mięśnie dziecka rozluźniają się, powiększone migdałki mogą utrudniać przedostawanie się powietrza w głąb dróg oddechowych, do płuc.

Bezdech senny u dziecka występuje najczęściej pomiędzy 3 a 6 rokiem życia, kiedy migdałki są największe w porównaniu z wielkością dróg oddechowych. Migdałki mogą także ulegać powiększeniu w wyniku infekcji lub alergii.

Innymi przyczynami niedrożności dróg oddechowych może być otyłość. Bardzo rzadko zdarzają się deformacje w obrębie twarzoczaszki, które mogą utrudniać oddychanie u dziecka (może to być np. rozszczep podniebienia).

Na wystąpienie bezdechu sennego narażone są także dzieci w chorobami wrodzonymi, którym towarzyszą zmiany i deformacje w obrębie twarzoczaszki. Nieprawidłowości w budowie górnych dróg oddechowych mogą pojawić się np. u dzieci chorych na zespół Downa, przez co częściej doznają one bezdechu sennego. U ponad połowy dzieci z zespołem Downa występuje obturacyjny bezdech senny.

Bezdech senny u dziecka – objawy

Objawami obturacyjnego bezdechu sennego u dziecka są:

• chrapanie,
• trudności z nabraniem oddechu w czasie snu,
• przerwy w oddychaniu (okres 10 lub więcej sekund bez efektywnego oddechu),
• oddech ustami,
• kaszel w nocy.

Samo chrapanie nie jest najważniejszym kryterium diagnostycznym. Znacznie więcej dzieci chrapie niż cierpi na bezdech senny. Możliwy jest także bezdech senny u dziecka, któremu nie towarzyszy chrapanie. Podejrzenia i ostrożność powinna budzić obserwacja dziecka, które oddycha przez większość czasu ustami (zarówno w nocy, jak i w ciągu dnia), często kaszle lub krztusi się w nocy, śpi niespokojnie lub podczas snu poci się obficie. Jeżeli dodatkowo dziecko często samo się wybudza ze snu, ryzyko zdiagnozowania bezdechu sennego wzrasta.

Dzieci z bezdechem mają trudności z oddychaniem w czasie snu, bardziej się wiercą i częściej budzą. Często bywają senne i rozdrażnione, w ciągu dnia odczuwają często niedobór snu, przez co częściej są rozdrażnione i płaczliwe oraz zasypiają o nietypowych porach.

Część dzieci wraz ze wzrostem organizmu pozbywa się kłopotliwej przypadłości. Bezdech senny u dziecka, który trwa dłużej może powodować zaburzenia wzrostu, koncentracji, problemy z nauką. W wyjątkowych przypadkach może dojść do rozwoju chorób układu krążenia i układu oddechowego.

Napady afektywnych bezdechów

Stosunkowo częstym rodzajem bezdechu u dzieci są tzw. bezdechy afektywne, występujące najczęściej u dzieci w wieku około 2 lat.

Afektywny bezdech to zatrzymanie oddechu pod wpływem takich bodźców, jak strach czy zdenerwowanie. W wyniku niedostatecznej wentylacji może dojść do zsinienia dziecka, omdlenia, a nawet do napadu drgawek (mówimy wówczas o napadach powikłanych). Często jednak po krótkotrwałym bezdechu dziecko szybko, bez powikłań odzyskuje prawidłowy oddech.

Ze względu na patomechanizm oraz obraz kliniczny, napady afektywnego bezdechu można podzielić na:

• bezdechy sine – występujące częściej, najczęściej jako efekt zdenerwowania, frustracji, często poprzedzone nasilonym płaczem i zanoszeniem się oraz hiperwentylacją, mogące prowadzić do zsinienia i omdlenia wskutek niedotlenienia,
• bezdechy blade – objawiające się nagłą utratą przytomności bez poprzedzającego płaczu i zanoszenia się, najczęściej są one odpowiedzią na ból i strach; przyczyny bezdechów bladych upatruje się w chwilowej asystolii (przerwaniu czynności elektrycznej serca).

Napady afektywnych bezdechów (głównie te powikłane) wymagają różnicowania, przede wszystkim z padaczką. Cechami różnicującymi są:

• bezpośredni związek bezdechu afektywnego z czynnikiem prowokującym na tle emocjonalnym (strachem, bólem, zdenerwowaniem itd.),
• poprzedzenie bezdechu nasilonym płaczem, zanoszeniem się,
• brak bezwiednego oddania moczu i stolca w napadzie bezdechu afektywnego.

W diagnostyce różnicowej istotną rolę odgrywa badanie podmiotowe (wywiad) i przedmiotowe (włącznie z dokładnym badaniem neurologicznym) uzupełnione o EEG (w przypadku bezdechu afektywnego wynik najczęściej jest prawidłowy, u dzieci z padaczką zwykle stwierdza się nieprawidłowości w zapisie).

Najistotniejszym zaleceniem wydawanym rodzicom zgłaszającym problem afektywnego bezdechu u dzieci jest nakaz unikania sytuacji mogących prowadzić do napadu, tzn. sytuacji stresujących i rozdrażniających dziecko, wywołujących silne przerażenie. Frustracji i zdenerwowaniu jakimś zakazem, odmówieniem czegoś dziecku można zapobiec odwracając jego uwagę. Należy też dbać o odpowiednią ilość snu – niewyspane dziecko jest bardziej podatne na rozdrażnienie.

Jeżeli już do bezdechu u dzieci dojdzie, należy je uspokoić. Często przywrócenie prawidłowego oddechu uzyskuje się poprzez stymulację dotykową (np. delikatne uderzenie). W leczeniu bladych napadów bezdechu afektywnego stosuje się atropinę.

Bezdech u wcześniaków

U wcześniaków, z racji niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego, ryzyko występowania bezdechów jest wyższe niż u dzieci donoszonych. Bezdechy wcześniacze mają pochodzenie ośrodkowe lub mieszane (ośrodkowo-obturacyjne). Najczęściej problem rozwiązuje się samoistnie, w miarę rozwoju dziecka i dojrzewania układu nerwowego. Metodą przywrócenia prawidłowego oddychania jest stymulacja dotykowa.

SIDS

Występowanie bezdechu u dzieci jest przyczyną silnego stresu u rodziców, którzy przede wszystkim obawiają się tzw. „śmierci łóżeczkowej”. SIDS (ang. Sudden Infant Death Syndrome – zespół nagłego zgonu niemowląt) to nagła śmierć zdrowego dziecka podczas snu, którego przyczyną może być m.in. zaburzenie ośrodkowej kontroli oddychania i uduszenie się. Na szczęście jest to problem spotykany stosunkowo rzadko (u około 0,07% dzieci).

Przyczyny i patogeneza zespołu nagłego zgonu niemowląt w dalszym ciągu nie są w pełni wyjaśnione. Przypuszczalnymi czynnikami ryzyka SIDS są:

• nieprawidłowa pozycja w czasie snu (spanie na brzuchu),
• spanie z twarzą wtuloną w dużą, miękką poduszkę lub miękki materac,
• młody wiek matki (poniżej 18–19 lat),
• nadużywanie przez matkę w czasie ciąży leków i używek (np. papierosów, alkoholu, kawy),
• ekspozycja na dym tytoniowy,
• obciążony wywiad rodzinny (SIDS u rodzeństwa).

U podłoża zespołu nagłego zgonu niemowląt może leżeć niedorozwój ośrodka oddechowego – uszkodzenie to sprawia, że organizm nie odpowiada w sposób właściwy na niedobór tlenu (spowodowany np. zablokowaniem przepływu powietrza przez poduszkę przykrywającą usta i nos dziecka).

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia "śmierci łóżeczkowej", należy:

• układać niemowlę do snu na plecach, z odkrytą twarzą i nosem,
• unikać palenia papierosów w miejscu, w którym przebywa i śpi dziecko,
• utrzymywać optymalną temperaturę powietrza w pokoju (unikać przegrzewania dziecka).

Ponadto przydatny może okazać się monitor oddechu (urządzenie umieszczane w łóżeczku, wózku itp.) sygnalizujący przerwę w oddychaniu trwającą powyżej 20 sekund. Szybkie usłyszenie alarmu pozwala na niezwłoczne udzielenie dziecku pierwszej pom

Leczenie bezdechu sennego u dziecka

Rodzice, którzy zaobserwują u swoich dzieci problemy ze snem, oddychaniem i podejrzewają występowanie bezdechu sennego u dziecka powinni jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Najwłaściwszym wyborem jest pediatra lub laryngolog dziecięcy.

Jeśli w ocenie lekarza źródłem problemu może być masa ciała dziecka lub alergia, może zasugerować redukcję masy ciała, przeprowadzenie testów alergicznych, a także opiekę u wybranego specjalisty, w tym pulmonologa.

Testem używanym zwykle do postawienia rozpoznania bezdechu sennego u dziecka jest badanie polisomnograficzne. Urządzenie to monitoruje fale mózgowe, ruchy gałek ocznych, oddech i stężenie tlenu we krwi, a także chrapanie i chwytanie powietrza przez sen. Badanie to można wykonać w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych i pod obserwacją specjalisty. W ponad 90% przypadków usunięcie migdałków rozwiązuje problem bezdechu sennego u dzieci.

współpraca: lek. Agnieszka Zaremba-Wilk