Parazytologia – co to jest? Czym zajmuje się parazytolog?

Czym jest parazytologia i parazytoza?

Parazytologia jest nauką o pasożytach, w szerokim kontekście: biologicznym, rolniczym, medycznym i weterynaryjnym. W ujęciu medycznym to dział, którego specjaliści zajmują się profilaktyką, diagnozą oraz leczeniem chorób pasożytniczych u ludzi. Parazytologia bada procesy zachodzące pomiędzy organizmem pasożyta, a żywiciela.

Parazytoza to choroba wywołana przez pasożyty. Dochodzi do niej przez zasiedlanie organizmu żywiciela. Natomiast lekarz, który ma specjalizację z parazytologii to parazytolog.

Kim jest i co robi parazytolog?

Lekarz parazytolog to wyspecjalizowana osoba, zajmująca się badaniem pasożytów, w tym ich anatomii i cyklów życiowych. W zależności od docelowej grupy pacjentów, parazytolodzy dzielą się na tych, którzy badają ludzi oraz zwierzęta. Zakres zadań parazytologa obejmuje działania profilaktyczne, przede wszystkim uświadamianie społeczeństwa, diagnostykę oraz leczenie wykrytego zakażenia pasożytniczego.

Jakie choroby pasożytnicze występują najczęściej?

Z pasożytami można spotkać się dosłownie wszędzie. Są obecne:

• w środowisku ziemnym oraz wodnym;
• w żywności;
• u zwierząt gospodarskich, domowych i dzikich;
• u człowieka;
• na różnych przedmiotach.

Zarazić się można poprzez jedzenie i picie, kontakt z osobą lub zwierzęciem zarażonym oraz ich płynami i wydzielinami, ukąszenia komarów i kleszczy, a także przez aktywne wnikanie pasożytów przez skórę i błony śluzowe.

Choroby pasożytnicze człowieka dzieli się na:

• choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego – w skali świata to one występują najczęściej. Jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego na świecie jest glistnica. To parazytoza wywołana przez glistę ludzką, należącą do nicieni. Na szczęście w Polsce występuje ona u mniej niż 1% przypadków;
• choroby pasożytnicze tkankowe – ich przykładem jest wągrzyca, wywołana przez tasiemca uzbrojonego;
• choroby pasożytnicze skóry – należą do nich, np.: świerzb, wywoływany przez roztocze świerzbowca ludzkiego oraz wszawica, spowodowana działalnością wszy ludzkiej.

Wśród pasożytów można wyróżnić, m.in.:

• geohelminty, w tym: glistę ludzką (wywołująca glistnicę), tęgoryjce czy włosogłówkę ludzką;
• robaczyce, w tym różne gatunki tasiemców, przywry i nicienie, wywołujące np. owsicę. To choroba pasożytnicza jelita grubego, wywołana przez owsika ludzkiego;
• pierwotniaki, np. zarodźce malarii, wywołujące malarię. Inne choroby pasożytnicze wywołane przez pierwotniaki to toksoplazmoza i rzęsistkowica;
• stawonogi, np. świerzb ludzki oraz wszy ludzkie, wywołujące choroby świerzbowca i wszawicę.

W Polsce coraz większe znaczenie mają pasożytnicze choroby przenoszone przez kleszcze, czyli borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. Często dochodzi też do zakażeń pasożytami zwierząt domowych, przenoszonych np. przez psy oraz koty. Przykładami chorób odzwierzęcych są m.in.: toksoplazmoza czy bąblowica.

Borelioza z Lyme to choroba wywołana zakażeniem gram ujemnym krętkami z rodzaju Borrelia. Jej objawem charakterystycznym jest wędrujący rumień, pojawiający się na skórze w czasie od 7 do 30 dni od zainfekowania. W przypadku boreliozy może dojść do poważnych zaburzeń neurologicznych.

Kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych (KZM) to choroba wywołana przez wirusy z rodziny Flaviviridae, przenoszona przez zwierzęta. Tą chorobą można zarazić się poprzez ugryzienia i ukąszenia, a także przez jedzenie i picie, np. niepasteryzowanego krowiego mleka.

Jak zapobiegać zakażeniom pasożytniczym?

Zachowania prewencyjne obejmują, m.in.:

• właściwą, codzienną higienę osobistą, w tym każdorazowe mycie rąk przed jedzeniem;
• poddawanie się szczepieniom ochronnym, np. przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu;
• dokładne mycie owoców i warzyw;
• poprawę warunków sanitarnych;
• unikanie potraw, zawierających półsurowe lub surowe mięso;
• właściwe przetwórstwo żywności, np. mrożenie, gotowanie;
• zapewnienie odpowiednich warunków dla hodowlanych zwierząt domowych;
• nawożenie gleby wyłącznie dopuszczonymi przez UE środkami;
• dbanie o zwierzęta domowe, np. poprzez ich regularne badanie i odrobaczanie;
• rozważne zachowania podczas przebywania w krajach, posiadających niższe standardy higieniczne. Jeśli chodzi o spożywanie żywności w strefie tropikalnej oraz subtropikalnej, warto stosować zasadę:,,zaparz, ugotuj, obierz lub nie jedz!".

Po czym poznać, że ma się pasożyty? Objawy zakażeń pasożytami

Potwierdzenie obecności pasożytów w organizmie człowieka należy do lekarza. Do objawów, które wskazują na prawdopodobieństwo choroby pasożytniczej, należą, m.in.:

• bóle brzucha nieznanego pochodzenia;
• biegunka;
• nudności;
• zaburzenia poznawcze;
• problemy z oddawaniem stolca;
• przewlekły kaszel;
• wysypki na skórze;
• podkrążone oczy;
• brak przyrostu masy ciała, obserwowane u dzieci lub gwałtowny spadek wagi.

Diagnostyka chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego

Do badań parazytologicznych pobiera się próbki kału, wymaz z powierzchni skóry oraz błon śluzowych okolicy odbytu.

W celu wykrycia chorób pasożytniczych stosuje się różne metody diagnostyczne, w tym:

• makroskopowe i mikroskopowe badanie kału;
• badania moczu;
• badania zeskrobin ze skóry;
• badania krwi, w tym badania serologiczne na obecność przeciwciał IgA, IgE, IgG, IgM, antygenów pasożytów;
• badania molekularne;
• badania obrazowe;
• badania in vivo oraz in vitro.

Jak pozbyć się pasożytów z organizmu?

Nie zrobi się tego samodzielnie. Trzeba udać się do lekarza i wykonać zalecone badania, a następnie stosować się do zaleceń lekarskich. W celu usunięcia pasożytów z organizmu niezbędna jest dokładna diagnostyka. Leki, aby były skuteczne, muszą być dobrane do rodzaju pasożyta. W przypadku pasożytów wewnętrznych stosuje się leki przeciwpasożytnicze doustne, a w przypadku ektopasożytów, leki przeciwpasożytnicze, aplikowane zewnętrznie.