Torbiel endometrialna – objawy, torbiel a ciąża, leczenie

Czym jest torbiel endometrialna?

Torbiel endometrialna jest zamianą występującą w jajniku w przebiegu endometriozy. Zbudowana jest ona z torebki, która wyścielona jest nabłonkiem endometrialnym i otacza przestrzeń wypełnioną czerwonobrunatną lub czekoladową masą – krwią oraz złuszczoną tkanką endometrialną.

Endometrioza jest schorzeniem polegającym na występowaniu czynnej tkanki endometrialnej (gruczołów endometrialnych i podścieliska) poza jej prawidłową lokalizacją w trzonie macicy. Najczęstszym miejscem lokalizacji endometriozy jest jajnik. Poza tym ogniska endometriozy mogą zajmować m.in. jajowody, więzadła macicy, otrzewną, blizny po cięciu cesarskim, a nawet odległe narządy, jak płuca, czy serce.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Przyczyny powstawania torbieli endometrialnych

Uważa się, że w powstawaniu torbieli endometrialnych jajników, podobnie jak ognisk endometriozy umiejscowionych w innych okolicach, bierze udział kilka czynników. Do teorii wyjaśniających przyczyny powstawania endometriozy zalicza się:

• teorię regurgitacji (zakłada ona, że krew miesiączkowa przepływa wstecznie przez jajowody do jamy otrzewnej, po czym fragmenty złuszczonej tkanki endometrialnej wczepiają się w różne regiony miednicy mniejszej);
• teoria metaplazji (mówi ona o tym, że komórki otrzewnej lub innych narządów, np. jajników, mają zdolność do przemiany w tkankę endometrialną);
• teoria hematogennego lub lifogennego szerzenia się (zakłada rozsiew tkanki endometrialnej w organizmie droga krwi lub limfy).

Diagnostyka torbieli endometrialnych

Pierwszym etapem w diagnostyce torbieli endometrialnych jest wywiad z pacjentką.

Objawy charakterystyczne dla endometriozy to:

• dolegliwości bólowe w obrębie miednicy mniejszej,
• ból w czasie współżycia (dyspareunia),
• bolesne miesiączki,
• upośledzenie płodności,
• krwawienia niezwiązane z miesiączką.

Istnieją jednak przypadki, w których nawet torbiele endometrialne znacznych rozmiarów przebiegają bezobjawowo, nie wywołując żadnych dolegliwości. W badaniu ginekologicznym torbiele endometrialne mogą być wyczuwalne jako guzy jajnika różnej wielkości.

Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej i miednicy mniejszej może pozwolić na uwidocznienie torbieli jajnika, jako struktur o wzmożonym echu (hiperechogenicznych), czasami z obecnością przegród w ich wnętrzu.

Badaniem obrazowym o dużej dokładności, wykrywającym nawet zmiany o niewielkich rozmiarach jest rezonans magnetyczny (MRI). Markerem pomocnym w diagnostyce endometriozy jest CA-125. Obecność torbieli endometrialnych często koreluje z podwyższoną wartością CA-125, jednak nie jest to marker specyficzny dla endometriozy – jego wzrost obserwuje się także w innych jednostkach chorobowych, takich jak rak jajnika, mięśniaki macicy, marskość wątroby i wiele innych. Na ostateczne rozpoznanie endometriozy pozwala wykonanie laparoskopii zwiadowczej z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego.

Leczenie torbieli endometrialnych

Leczenie endometriozy obejmuje terapię farmakologiczną oraz leczenie operacyjne. Wybór odpowiedniej metody chirurgicznej w leczeniu torbieli endometrialnych uwarunkowany jest kilkoma czynnikami, m.in. wiekiem kobiety, chęcią zajścia w ciążę, zaawansowaniem zmian, czy obecnością zrostów. Istotny jest również fakt, czy pacjentka była wcześniej leczona operacyjnie z tego powodu.

W przypadku kobiet młodych, planujących zajście w ciążę, stosowany jest zachowawczy sposób leczenia. Polega on na chirurgicznym wycięciu torbieli lub wyłuszczeniu jej przy użyciu metod laparoskopowych. Druga z wymienionych metod uważana jest za skuteczniejszą w aspekcie zachowania płodności. W przypadku torbieli mniejszych niż 3 cm istnieje możliwość usunięcia ich zawartości (drenażu) i zniszczenia pozostałości metodą termoablacji.

Wadą leczenia zachowawczego jest duży odsetek nawrotów choroby, oceniany na 40% w ciągu 5 lat od usunięcia torbieli. Nawracające torbiele endometrialne są wskazaniem do wykonania kolejnego, bardziej radykalnego zabiegu. W niektórych przypadkach konieczne jest całkowite usunięcie jajnika.

Leczenie farmakologiczne obejmuje preparaty hormonalne oraz leki łagodzące dolegliwości bólowe. Terapia hormonalna stosowana jest głównie u kobiet, u których mimo leczenia chirurgicznego, pojawiają się dolegliwości charakterystyczne dla endometriozy lub powstają kolejne ogniska np. torbiele endometrialne.

Torbiele endometrialne i ich konsekwencje

Obecność torbieli endometrialnych, a także ich leczenie operacyjne wiążą się z uszkodzeniem jajnika, a co za tym idzie zniszczeniem pewnej ilości komórek rozrodczych, co może wpływać na płodność kobiety w przyszłości. Badania dowodzą, że usunięcie torbieli endometrialnych, zwłaszcza dotyczące obu jajników, zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia wcześniejszej menopauzy oraz przedwczesnego wygasania czynności jajników (zespół PUF). Konsekwencje związane z chirurgicznym leczeniem torbieli endometrialnych obejmują również powstanie zrostów pooperacyjnych.

Prawdopodobieństwo ich powstania jest wprost proporcjonalne do inwazyjności zabiegu i stopnia urazu tkanek. Stąd zabieg laparoskopowy, w porównaniu z klasycznym (laparotomią) jest związany z rzadszym występowaniem zrostów. Endometrioza i torbiele endometrialne nieznacznie zwiększają ryzyka wystąpienia raka jajnika (zwykle gruczolakoraka endometrioidalnego, rzadziej raka jasnokomórkowego). Przemiana torbieli endometrialnej w raka jajnika trwa nawet kilkanaście lat, a raki wywodzące się z endometriozy cechują się zwykle lepszym rokowaniem.