Trądzik, to choroba wywołana nadczynnością gruczołów łojowych. Najczęściej dotyka nastolatków, choć również może występować u osób dorosłych. Przyczyną pojawiania się krost jest zablokowanie odpływu łoju z mieszka włosowego. Gromadzące się sebum doprowadza do powstania stanu zapalnego. Trądzik najczęściej lokalizuje się w tzw. okolicach łojotokowych, czyli na czole, nosie, owłosionej skórze głowy, podbródku, fałdach nosowo-policzkowych, okolicy mostka i międzyłopatkowej.
Najczęstszą przyczyną trądziku jest nadmierna praca gruczołów łojowych, charakterystyczna dla okresu dojrzewania. Występowaniu objawów sprzyja cera trądzikowa, czyli cera z tendencją do przetłuszczania się. Wśród innych przyczyn wymienia się stosowanie niektórych leków (zwłaszcza glikokortykosteroidów), niewłaściwą dietę, narażenie na stres, zaburzenia hormonalne (np. w okresie ciąży), nieprawidłową higienę skóry, stosowanie źle dobranych kosmetyków. Za trądzik różowaty odpowiada zaś zakażenie bakterią Helicobacter pylorii i zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Ponadto dużą rolę w występowaniu trądziku odgrywają czynniki genetyczne. Istnieje dużo większe ryzyko wystąpienia zmian skórnych u nastolatków, których rodzice również borykali się z problemami trądziku.
Podstawowym wykwitem trądziku są zaskórniki. Wyróżniamy ich dwa rodzaje. Zaskórniki zamknięte, czyli niewielkie, białe zmiany widoczne przy naciągnięciu skóry. Zaskórniki otwarte to nagromadzenie masy łojowej, z ciemno zabarwionym szczytem (zaskórniki z „czarnymi główkami”). Ponadto w przebiegu trądziku pojawiają się liczne grudki i krostki na skórze, często otoczone czerwoną obwódką, świadczące o występowaniu stanu zapalnego. Trądzik niekiedy objawia się również głębokimi naciekami i torbielami ropnymi. W takim przypadku istnieje znacznie większe ryzyko wystąpienia blizn po trądziku. Trądzik najczęściej lokalizuje się na skórze twarzy, pleców i klatki piersiowej. Przebieg choroby jest przewlekły, z sezonową poprawą (częściowe ustąpienie dolegliwości w okresie letnim, dzięki korzystnemu działaniu promieni słonecznych).
W dermatologii wyróżniamy kilkanaście rodzajów trądziku.
- Trądzik młodzieńczy (acne juvenilis) – choroba skóry dotyka młodzież w wieku pokwitania. Związana jest ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie nastolatków i towarzyszącym im tendencją do nadrpodukcji łoju. Trądzik młodzieńczy zwykle ustępuje samoistnie. Umiejscowiony jest głównie na skórze twarzy i plecach.
- Trądzik ropowiczy (acne phlegmonosa) – inaczej trądzik torbielowaty, objawia się krostami, zaskórnikami oraz torbielami ropnymi, które gojąc się pozostawiają blizny, często bardzo szpecące.
- Trądzik skupiony (acne conglobata) – występuje prawie wyłącznie u płci męskiej. Objawia się obecnością głębokich cyst ropnych, niekiedy zlewających się, którym towarzyszy miejscowy stan zapalny. Wykwity często prócz typowych lokalizacji, umiejscowione są również w okolicy pośladkowej, pachowej, pachwinowej. W przypadku, kiedy zajęte są wyłącznie okolice inne niż typowe, mówimy o trądziku odwróconym (acne inversa). Odmiany te ustępują z pozostawienim blizn.
- Trądzik bliznowcowy (acne keloidea), zmiany trądzikowe ustępują z pozostawieniem przerośniętej blizny– bliznowców. Często umiejscawia się na karku.
- Trądzik o ciężkim przebiegu – występowaniu zmian skórnych towarzyszą objawy ogólne, takie jak podwyższona temperatura ciała, bóle stawów, uczucie rozbicia.
- Trądzik niemowlęcy (acne neonatorum) – występuje u niemowląt. Objawia się ropnymi krostami i gródkami, często bez zakórników. Spowodowany stosowaniem niewłaściwych kosmetyków do pielęgnacji skóry dziecka (np. oleje mienralne).
- Trądzik kosmetyczny (acna cosmetica), występuje częściej u kobiet stosujących źle dobrane kosmetyki. Pudry, róże, podkłady nakładane na skórę twarzy zatykają ujścia gruczołów łojowych i potowych, doprowadzając do pojawienia się wykwitów (najczęściej umiejscowionych na policzkach).
- Trądzik polekowy – spowodowany stosowaniem leków, takich jak steroidy, witamina B12, barbiturany.
- Trądzik hormonalny – zmiany pojawiają się na skórze w wyniku zmian hormonalnych zachodzących w organizmie. Występuje on u nastolatków w czasie dojrzewania. Może wystąpić również u osób dorosłych (np. trądzik w ciąży).
- Trądzik zaskórnikowy – dominującym wykwitem skórnym są zaskórniki.
- Trądzik różowaty, jest jedną z odmian trądziku po 30. Zmiany skórne w postaci grudek i krostek umiejscowione są wyłącznie na skórze twarzy. Częściej występują u kobiet.
Leczenie trądziku o niewielkim nasileniu sprowadza się najczęściej do postępowania miejscowego. Zastosowanie mają leki przeciwbakteryjne, przeciwłojotokowe i keratolityczne. Cięższe postacie trądziku wymagają podawania leków doustnie. Należy pamiętać, że leki na trądzik to nie tylko preparaty farmakologiczne. Dobrym sposobem na trądzik jest również eksponowanie zajętych chorobowo miejsc na promieniowanie słoneczne. Ponadto cera trądzikowa powinna być regularnie oczyszczana za pomocą peelingów (w tym peelingów enzymatycznych, które nie podrażniają skóry). Maseczki na trądzik, które nawilżają i głęboko oczyszczają skórę twarzy, również przynoszą dobre efekty w walce z chorobą. Właściwości kojące, przeciwzapalne i oczyszczające mają również zioła na trądzik, takie jak szałwia, skrzyp (zioła należy wrzucić do wrzątku, zaparzyć, a następnie pochylić się nad parą, przykrywając głowę ręcznikiem). Nieestetyczne ślady po trądziku, również można usunąć za pomocą kilku metod kosmetycznych. Wymienia się tu mikrodermabrazję, laseroterapię, peeling chemiczny.